Efsaneye göre Hacı Bektaş-ı Veli daha mazlum bir yaratık bulamadığından güvercin kılığında gelmiş Anadolu’ya. Aslan ve ceylanın barış içinde yaşadığı bir dünya düşlemis. Ama asıl kastedilen kişilik ile nefsin, ruh ile bedenin, erkekle dişinin uzlaştığı bir dünya.

Tüm büyük dinler ancak kişinin kendisiyle barışık olmasını toplum ve dünya barışı için ilk şart olarak görür.

 

Hacı Bektaş-ı Veli’nin Horasan’daki Ahmet Yesevi Dergahindan yetiserek Suluca Karahoyuk’e geldigini soylersede, tarihi gercekler bunun dogru olmadigini ispatlar yondedir. Cunku Ahmet Yesevi ve Haci Bektasi Veli ayri yuzyillarda yasamis kisiliklerdir.

Alevilikte tarih icinde etkilendigi Hint, Arap, dogu dinleri, Anadolu’nun eski dinleri, Hristiyanlik ve gocebe Turkmen asiretlerinin bazi dini ogelerini kabullenmis, bunlari kendi icinde ve ozune bagli kalarak eritmistir. Bu ozellik Sunni cogunluk tarafindan sapkinlik olarak gorulmus ve beraberinde bazen cok kanli olan catismalari beraberinde getirmistir.

 

Haci Bektasi Veli felsefesinin ozu nefsi terbiye edip ruh ve beden butunlugune ulasmaktir.

 

Alevilik ve Bektasilikte Ali ve Muhammed birer mitik sahsiyettir ve asil tarihi Hz. Ali ve Hz. Muhammed ile pek alakali degildir.

 

Kulli Akil’i sembolize eden Ali tanriyi ve onun guclerini anlayabilecek olgunluktaki bilincin semboludur. Ayni zamanda yaradilis ilkesinin temel tasidir. Yaratilisin baslangicinda Hakkin gizli hazinesini tecelli ettirecek ve ona bir sekil verecek guctur.

Haci Bektasi Veli felsefesinde din, dil , irk, cinsiyet ayrimi yoktur. Herkesin bir gonul tasidigina ve buna bagli olarak herkesin saygiyi hakkettigine inanilir. ‘Eline, beline, diline sahip ol’ ilkesi ile siddeti, yalani ve zinayi kesinlikle yasaklamistir. Halka, konuga ve dergaha hizmet etmeyi emretmistir.

 

Cem – Toparlanma, bir araya gelme

Halk mahkemesi – Osmanli mahkemeleri

Duskunluk : Toplum disi birakmak

 

Cok yerel gibi gorunsede Alevi-Bektasi inancinda gelmis gecmis tum inanislarin temel motifleri goruldugunden aslinda evrensel bir inanis oldugunu iddia etmek yanlis olmaz.

 

12 – Evrensel sayi

 

Vahdeti vucut

 

Kulli Nefs – Yaratma enerjisi – Muhammed : Hakkin zahire cikmis ask, hayat ve beden verme gucu. Hakkin bilinmesini istedigi potansiyel varliklarin gorus alanina cikacagi bir cesit rahim veya tecelli yeridir. Kulli Nefs Allahtan gelen nefes vasitasiyla maddeye baglanmis ruh/ bilinc demektir, bedenlenmis ruhtur.

 

Tasavvufa gore Allah Kulli Akil yardimi ile Kulli Nefs’i kullanarak tum gorunen kainati yaratmis ona sekil vermistir.

 

Allah-Kulli Akil-Kulli Nefs uclemesine diger buyuk dinlerin cogundada rastlariz. Alevilikteki Allah-Muhammed-Ali, Hristiyanliktaki Baba-Ogul-Ruhul Kudus, Musevi Kabalasindaki Tac-Kralice-Kral, Hinduizm’deki Brahma-Visnu-Siva, Eski Misir dinlerindeki Osiris-Siris-Horos aslinda hep ayni seydir.

 

Hint dinleri ve Alevi-Bektasi inanci arasinda bir baska ilginc benzerlik varliklari geldikleri ilahi kaynaktan ayiran perde veya maya gibi dusunulebilecek disi enerjisidir. Hindu inancinda yilanla sembolize edilen Kindalini Sakti anlam olarak ‘Cukur bir kap icinde yanan ates demektir’. Alevilikte insanin varolusunun maksadini anlamasi icin uyanmasini saglayan cerag’da cukur bir kac icinden yanan atesi temsil eder. Nurhak bolgesinde kadinlarin ayaga kalkmasindan sonra ceragin yakilmasi, disi enerjinin uyandiktan sonra ruhun varolus gayesini aramaya baslayabilecegini temsil etmesi yadirganamayacak bir benzerliktir.

 

Tasavvufa gore yaradilisin yani gorunmezin gorunur olmasinin nedeni asktir. Ask parladigi zaman Hakktan baska hicbir sey birakmadigi icin onu vasitasiz bilme halidir. Ancak insanda bu yetenek uykudadir cunku ruhun dis dunyaya acilan penceresi durmundaki insani akil henuz maddi evreni kavrama derdindedir. Insani aklin safligini bozan insanin yargilama ozelligidir. Bu ozellik hirs, ofke, kibir, baglilik, kiskanclik gibi duygulara yol acar ve kalbimizdeki ilahi isigi gormemizi engeller. Boylece insan kendi ilahi varligini veya ilahi olanin kendi icindeki varligini unutur. Bu yuzden Insan-i Kamil olarak evrimini tamamlayip tekrar ilahi varligi taniyabilmesi icin insanin beseri kisiliginden vazgecmesi gerekir. Yaradilis Hakkin isiyken, Hakka ulasmak insanin kendi cabasini gerektirir. Cem bu ilahi varligi insanlara hatirlatma gorevini yerine getirir.

 

Hakikat tektir ama ona giden yollar coktur. Iste bu yuzden Alevi-Bektasi inancinda dini onyargilar cok azdir.

 

Dede insanlarin ic yolculuklarinda onlara kilavuzluk eden kisidir. Bu yuzden konuya hakim, sorulara cevap verebilecek yetkinlikte olmasi gerekir.

 

Seriat : Dinin dis yuzunun, kurallarin ogrenildigi asamadir.

Hakikat: Hakikatin kendi benligiyle ayni sey olmasini fark etmektir.

 

Insana saygi ve hizmet Alevi-Bektasi inancinda ibadetin ve inancin temelini olusturur. Bektasilikte icindeki isiktan haberi olmayan insan ne kadar okumus olsada cahildir. Cunku onun deger verdigi kalptir, gonuldir, candir. Can tasiyan her canliya saygi ve sevgi esastir. Bu yuzden gercek bir Alevi asla avlanmaz.

 

Dinsel ayinlerde kadinlarin katilip gorev alabildigi tek Islami tarikat Alevilik-Bektasilik’tir. Bir kisinin Insan-i Kamil oldugu disaridan anlasilamaz. Bu sebepten her Bektasi, kadin erkek ayirmadan gordugu her insanin tanrisal oldugunu dusunmek zorundadir.

 

Talip olmak : Insan-i Kamil olmaya niyet etmek (ikrar vermek) ve bunun icin ugrasmaktir.

 

Nefsin olmesi – Maddi alemde varligindan gecip, manevi alemin varligini kavrayarak yasamak.

 

Alevilik-Bektasilik cok yuksek bir ahlak standardinda sahiptir. Amac iyi insan olmak degil Insan-i Kamil olmaktir.

 

Askin, yaradani vasitasiz bilmenin, onun icinde eriyip o olmanin getirdigi sarhosluk, kendinden gecis, cemde icinlen dolu denilen rakinin icilmesi ile sembolize edilir.